Pijnlijke les

"Vaak ligt de oplossing zo dicht in het vizier dat je hem mist door zijn eenvoud."


Haar pijn is niet om aan te zien als we haar opnemen. Krampend ligt ze in bed. Als we haar nog een injectie met morfine geven, dit keer een nog hogere dosis, schudt ze. "Zinloos," fluistert ze, "want het doet helemaal niets. Iedereen van het behandelend team kent haar, want ze valt op door haar open houding, charisma en vriendelijkheid. De longkanker had zich in de maanden vooraf een weg gevroten door haar lichaam en geest. Dat laatste had haar misschien wel het meeste getroffen. Met benauwdheid kon ze leven. Maar de effecten van de medicatie en radiotherapie op haar concentratie en vitaliteit, kon ze maar moeilijk verkroppen. Van die eens zo sterke vrouw was niet zo heel veel meer over. En dat doet pijn.

Na de behandelingen van de laatste maanden om de waanzin van groeiende kanker tot stilstand te brengen, brak eerst nog een rustige tijd aan. Als ze vraagt hoe het nu verder gaat, durf ik geen antwoord te geven. "Hopelijk zo lang mogelijk", zeg ik. "Hopelijk zo goed mogelijk," verbetert zij mij.

Maar dan komt de pijn. Pijn die zich maar moeilijk laat remmen door het grove geschut van morfine. Verder ophogen van deze medicatie leidt tot hallucinerende bijwerkingen, misselijkheid en sufheid, terwijl het pijnstillend effect ernstig tegenvalt.

Als  ze niet meer eet door de klachten, nemen we haar op. Op haar verzoek op een vierpersoonskamer, want altijd is ze onder de mensen geweest. Juist in deze nadagen van haar leven, juist nu, wil ze nog praten en horen over wat andere mensen bezighoudt. De kleine dingen. Juist de kleine dingen die het leven wezenlijk maken.

We maken een botscan die geen bijzonderheden oplevert. Er zijn geen botuitzaaiingen, noch is er verhoogde activiteit die een paraneoplastisch syndroom* verraadt. Er zijn wel uitzaaiingen in haar lever, waardoor deze onvoldoende functioneert. Ook de nierfunctie is de laatste maanden, ongetwijfeld door de chemotherapie, op zijn zachtst gezegd in elkaar gestort.

En dan zien we het ineens: de medicatielijst die enorm is: tweeentwintig pillen slikt ze per dag: pijnstillers, laxeermiddelen, een antimisselijkheidspil, een spierverslapper, cholesterolverlagers, maagzuurremmers, bloedverdunners en bloeddrukverlagers. Bij deze vrouw, die wellicht niet lang meer te leven heeft, bleven we medicatie door geven die voor een groot deel preventief is. Die misschien een hersen- of hartinfarct over vijf jaar voorkomt. Die dus totaal zinloos is.

Het is intrigerend om het onderzoek naar medicatie in de palliatieve en terminale fase te volgen. Recent toonde onderzoeker Eric Geijteman aan dat stervende mensen in de week voor hun overlijden gemiddeld 9 en op de dag van overlijden gemiddeld 6 medicamenten slikken. Een aanzienlijk deel van deze medicatie is preventief: cholesterolverlagers, maagzuurremmers, bloeddrukverlagers en bloedverdunners. We weten dat de nieren en de lever in die laatste fase vaak falen. Hierdoor kunnen medicamenten niet goed meer afgebroken worden. De gevolgen laten zich raden: forse toename van vele bijwerkingen. En dus onnodig lijden.

Palliatieve zorg is naast doen vooral ook laten. Het saneren van medicatie is nog altijd te vaak een blinde vlek bij zorgverleners. Patiƫnten staan vaak zelf ook niet te trappelen om medicatie te stoppen aangezien ze het kan confronteren met de eindigheid en er een einde komt aan een soort van houvast. Toch moeten we dit gesprek keer op keer aan gaan, op tijd en in hun belang.

Als ik de medicamenten bij de vrouw stop, kan ik me wel voor mijn kop slaan. "Hoe kan ik dit de afgelopen weken gemist hebben". "Waarom heb ik de medicatie niet gestopt toen bleek dat de ziekte zo uitgezaaid was." "Toen ik wist dat het leven op afzienbare tijd eindig zal zijn". Het is een pijnlijke les. Maar het scherpt wel, zeker nu ik zie wat het effect is. Want werkelijk als sneeuw voor de zon verdwijnen een groot deel van haar klachten. Een dag na het stoppen, staat ze al naast haar bed. Ongelooflijk. Als de (spier)pijnklachten bijna geheel verdwenen zijn en als we de morfine helemaal staken, slaat ze me op mijn schouder. "Ik ga weer lekker naar huis", glimlacht ze me toe.

Lachend stapt ze het laatste stuk van haar leven in. Met een deel van de teruggewonnen vitaliteit die haar zo siert.




*Een paraneoplastisch syndroom ontstaat door het vrijkomen van allerlei eiwitten die vaak door de tumor zelf geproduceerd worden. Deze eiwitten kunnen ontstekingsreacties geven in bijvoorbeeld de gewrichten.


Meer verhalen over palliatieve zorg? Sander de Hosson schreef een bundel erover. Klik hier voor informatie van 'Slotcouplet, ervaringen van een longarts'.

Maak een gratis website. Deze website werd gemaakt met Webnode. Maak jouw eigen website vandaag nog gratis! Begin