Goed

Kan een mens kiezen wanneer hij sterft? Dat hij pas vertrekt als de hele familie om het bed zit? Zijn er ook mensen die juist liever alleen zijn als ze sterven? Ik vroeg me dat laatst af toen een van mijn patiënten, een tachtiger, stiekem stierf, terwijl iedereen even weg was. Zijn vrouw had er graag bij willen zijn.

De diagnose luidde longfibrose, een relatief zeldzaam ziektebeeld waarbij het longweefsel door een onbekende oorzaak verlittekent. Hij had er snel vrede mee gehad, nadat hij hoorde dat er niet te veel aan te doen viel. De man had prednison gekregen en toen hij echt benauwd werd ook nog zuurstof. Het had hem goed gedaan, de benauwdheid was geremd en de kwaliteit van leven tot in deze week acceptabel. De huisarts had hem naar het ziekenhuis verwezen 'om te kijken of deze goede periode nog wat te verlengen was.' Maar daar blijkt al snel dat het kaartenhuis definitief in elkaar stort. "En dat is goed zo", zeggen de man en zijn vrouw tegelijk als we ze vertellen dat hij doodgaat. Omdat de benauwdheid snel toeneemt, ontbreekt de tijd, het nut en de zin bij ons allemaal om nog naar huis terug te keren. "We blijven hier," hadden ze gezegd toen ze zagen dat het de morfine lukte de benauwdheid te remmen. Zijn zuurstofkapje werd omgezet naar een neusbrilletje, omdat het er beter uit zag. Menselijker. Het had ze gerustgesteld.

De oude vrouw en haar dochter waren sinds gisteravond onafgebroken bij hem gebleven. Maar nu, in de loop van deze namiddag, waren ze moe geworden. Ze hadden niet geslapen. Als we voor het vallen van de avond nog even langslopen, vraagt ze ons te zitten. "Ik wil wat vragen", zegt ze, terwijl ze naar haar stervende man kijkt.

De vrouw spreekt rustig, voorzichtig bijna. Ook liefdevol. Ik kijk naar haar lippen als ze praat. Ze maken zulke mooie woorden als ze over hem en hun praat. Ze vertellen dat ze 60 jaar samen waren en kinderen kregen, die ook weer kleinkinderen kregen. Ze krullen helemaal mooi als ze zeggen dat het fijn is elkaars handen vast te houden. Ze vertelt dat ze erbij wil zijn als hij sterft. Ik wil even naar huis om me op te frissen, zegt ze. Even wat spullen halen. Maar kunnen jullie me meteen bellen als het niet goed gaat? "Juist dit laatste wil ik nog delen. Juist als hij gaat." De verpleegkundige van de avond belooft dat ze meteen zal bellen als het achteruit gaat. "Dan is er vaak nog wel tijd," zegt ze.

Maar het gaat helemaal anders. Want ergens halverwege de avond, vertrekt hij, precies in het uurtje dat zij even naar huis is om wat spullen te halen. De verpleegkundige had tijdens een extra ronde langs zijn bed nog even gekeken en toen had hij rustig geademd. Het volgende moment, geen vijftien minuten later, had ze hem in bed aangetroffen. Dood. Snel er tussen uit gepiept, precies toen niemand even keek.

Kunnen mensen uitkiezen wanneer ze precies overlijden? Zijn er mensen die bewust alleen willen overlijden? Dat ze even wachten tot echt iedereen weg is en niemand kijkt?

Het aanwezig zijn bij een overlijden wordt door een partner of een andere familieleden vaak als zeer belangrijk gevonden. En dat is zeer begrijpelijk. Maar sommige mensen lijken juist te wachten om te overlijden als echt iedereen weg is. Het past respect. Want ook dan is het goed.